نشست هم اندیشی اپراتورها و رگولاتوری درباره اصلاح تعرفه اینترنت؛ به میزبانی گروه علمی تحلیلی طیف
نظام اقتصادی خدمات و گره کور اصلاح تعرفه
با وجود رشد روند تعرفه اینترنتی در جهان و مهمتر افزایش هزینه‌ها و تورم سالانه در کشور، تعرفه خدمات ارتباطی به ویژه اینترنتی افزایشی نداشته است. این عدم تغییر تعرفه اینترنت سال‌هاست که مورد انتقاد فعالین این صنعت است اما با مخالفت‌های جدی از سوی برخی نهادهای تصمیم‌گیر روبه‌رو شد. البته از سوی دیگر نظر مردم در جامعه بی‌تاثیر نبوده است و آن‌ها معتقدند که درحال‌حاضر از یک‌سو با کیفیت و سرعت فعلی اینترنت و از سوی دیگر، با توجه به شرایط اقتصادی، مبلغ کمی برای اینترنت پرداخت نمی‌کنند.
با این حال مدت‌ها است که اپراتورهای ثابت و همراه از نهادهای تصمیم‌گیر می‌خواهند در تعرفه خدمات ارتباطی، به‌ویژه تعرفه اینترنت اصلاح انجام شود. مجلس در قانون بودجه ۱۴۰۰ احتمالا با توجه به جنبه‌های اجتماعی این تصمیم اجازه اصلاح تعرفه‌ها را به دولت نداد اما با عوض شدن دولت صداهایی از لزوم اصلاح در تعرفه‌ها از سوی دولت نیز به‌گوش رسید.
احتمال تغییر در تعرفه‌ها افزایش یافت چنانچه در ۱۴۰۱ ایرانسل و همراه اول، برخی از بسته‌های حجیم و طولانی‌مدت خود را حذف کردند و تعدادی از اپراتورهای ثابت نیز طبق مصوبه ۲۶۶ رگولاتوری که سال ۹۶ تصویب شده، اجازه داشتند قیمت سرویس‌های خود را افزایش دهند و این کار را کردند و برخی بسته‌های زیر قیمت را حذف نمود. اما در واقع هیچ یک از این موارد راه حل کامل و مکفی برای کاهش هزینه ها و توسعه صنعت ارتباطات نبود. اپراتورهای مخابراتی اذعان دارند که ادامه دادن با تعرفه‌های فعلی ممکن نیست. آن‌ها از افزایش هزینه‌های جاری و غیرجاری‌شان در طول سال‌های اخیر به‌عنوان عاملی یاد می‌کنند که حاشیه سود این صنعت را سال به سال کم کرده است و در مورد زوال صنعت ارتباطات با تداوم این شرایط هشدار می‌دهند.
گروه علمی-تحلیلی طیف، با توجه به جایگاه خویش در نقش کانون تفکر و نهاد مستقل تصمیم‌ساز در صنعت تلکام، با دعوت از مدیران و معاونان ارشد اپراتورهای مخابراتی ثابت و سیار، معاونت راهبردی و توسعه بازار و مشاور رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، نماینده‌ای از مرکز ملی فضای مجازی و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور نشستی در تاریخ ۱۷/۷/۱۴۰۲ برگزار نمود تا تمامی ذی‌نفعان و صاحب نظران این حوزه با هم فکری یک دیگر به حل چالش اصلاح تعرفه اینترنتی بپردازند. در ادامه به نظرات این ذی‌نفعان پرداخته می‌شود.
ناکارآمدی وضعیت فعلی محرز است، راه حل چیست؟
محمد کشوری مدیر گروه علمی- تحلیلی طیف با ارائه‌ای از وضعیت فعلی بیان داشت که: علی رغم افزایش مستمر مصرف ترافیک همراه در دنیا، سهم آن از کل تا پایان سال ۲۰۲۱ حدود یک پنجم است در صورتی که در ایران دو سوم ترافیک شبکه، ترافیک همراه است و این عدم توازن در مصرف ترافیک شبکه ثابت و همراه را نشان می‌دهد. به علاوه آن که طبق آمار قیمت موثر اینترنت ثابت و سیار در ایران جز ارزان‌ترین تعرفه‌ها در جهان است در صورتی که از نظر جایگاه کیفی اینترنت در هر دو دسته اپراتور در رتبه‌های پائینی قرار داریم. بنابراین با شکل‌گیری روند چند ساله کاهش حاشیه سود اپراتورها مواجه هستیم که خود منجر شده جریان درآمدی متناسب با سرمایه‌گذاری لازم در توسعه شبکه نباشد، پس قطعا نیازمند اصلاح تعرفه‌ها هستیم. وی ضمن تاکید بر افزایش قیمت و مصرف همزمان در برخی صنایع دیگر برخی اصول و الزامات افزایش تعرفه را بیان نمود و از ذی‌نفعان خواستار شد تا راه حل‌های خود را پیرامون مدل افزایش تعرفه بیان نمایند.
دغدغه‌های تصمیم‌سازی برای اصلاح تعرفه
مهدی روحانی‌نژاد، معاون راهبردی سازمان تنظیم مقررات، ضمن پذیریش نیاز به افزایش تعرفه و مصمم بودن سازمان و وزارت ارتباطات در این امر بیان نمود که: «در بحث اصلاح نظام تعرفه اینترنت در کشور، چند دغدغه وجود دارد که تصمیم‌سازی و اقدام را با چالش مواجه نموده است و لازم است اپراتورها به آن‌ها توجه نموده و در این موارد رگولاتوری را همراهی نمایند».
معاون راهبردی سازمان بیان داشت: اولویت اول و مهم دولت و حاکمیت افزایش مصرف و سهم ترافیک داخلی در قبال اینترنت است و هر گونه اصلاح و افزایش قیمت باید با مدلی صورت بگیرد که تقویت‌کننده ترافیک داخلی باشد. همچنین دغدغه‌های تصمیم‌گیران کلان در افزایش قیمت اینترنت و کلا نگاهی که به کالای اینترنت دارند با وزارت ارتباطات و بازیگران حوزه تلکام بسیار متفاوت است و نسبت به تبعات اجتماعی افزایش قیمت نگرانی‌هایی دارند؛ اما با این وجود وزارت ارتباطات و تمام بدنه آن لزوم این اصلاح را پذیرفته‌اند، اما مسئولیت اتخاذ تصمیم و اقدام برای اصلاح تعرفه‌ها چالش برانگیز شده است و انجام این کار به تنهایی توسط وزارت ارتباطات مقدور نیست. بنابراین ضروری است ذی‌نفعان و بازیگران این صنف در یک حرکت هماهنگ رسانه‌ای در کنار وزارت ارتباطات قرار بگیرند تا هم آماده‌سازی اجتماعی و ذهنیت مردم جهت توجیه لزوم افزایش قیمت‌ها و حفظ و ارتقای کیفیت شبکه‌ها و هم چانه‌زنی صنفی با دیگر نهادهای تصمیم‌گیر در کشور جهت اصلاح ذهنیت مسئولین به نحو احسن صورت گیرد.
وی افزود: لازم است که اصلاح تعرفه‌های عمده‌فروشی برای بازیگرانی از جمله شرکت مخابرات ایران و شرکت زیرساخت در کنار افزایش تعرفه اینترنت حتما باید مد نظر قرار بگیرد. به علاوه آن که در مورد تعرفه ترجیحی ترافیک داخلی بحث اختیاری کردن تعرفه و توافق بین تولیدکنندگان و اپراتورها به احتمال زیاد رخ خواهد داد (چه بسا که در حال حاضر نیز بین این بازیگران جاری است). بنابراین نیاز است ذی‌نفعان پیشنهادات و راهکارهای خود را برای کوتاه مدت و بلند مدت ارائه بکنند تا در سال‌های آینده مجددا مباحث افزایش تعرفه و اصلاح تعرفه به شکل چالشی فعلی پیش نیاید.
۵ برابر شدن هزینه انتقال در مصوبه جدید
یوسفی‌زاده، مدیرعامل آسیاتک: قیمت اینترنت، از سال ۹۹ به طور مستمر کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که تعرفه‌های فضا و برق مراکز داده و نیروی انسانی تولیدکنندگان ترافیک طی این چند سال چندین برابر شده است و ارتباطی به قیمت اینترنت ندارد. با مصوبه جدید ۳۴۴ ابر انتقال نیز که هزینه‌های انتقال (تا ۵ برابر) افزایش پیدا کرده است، توسعه CDN توسط تولیدکنندگان و مراکز داده در نواحی کشور روش معقول‌تری است که تا ۳٫۵ برابر هزینه‌های سرمایه‌گذاری و عملیاتی این بازیگران را افزایش خواهد داد. وی بیان کرد با این هزینه‌ها حتی با وجود پروژه فیبر نوری تولید محتوا ناممکن خواهد بود و پیشنهاد داد قیمت ترافیک داخلی به جای ۱۵% قیمت اینترنت، همانند بخش خرده‌فروشی به نصف قیمت اینترنت بین الملل افزایش یابد.
نیاز به کاهش دخالت رگولاتوری در قیمت
لطفعلیان معاون بازاریابی و فروش در این نشست با بیان اینکه «شدیدا نیازمند بحث آموزش برای اصلاح ذهنیت مراجع و رگولاتور برای دخالت در تعرفه‌گذاری هستیم» گفت به عنوان مثال بسته‌های فعلی موبایل در سال ۹۵ و برای افزایش ضریب نفوذ و به صورت ترویجی تعریف شده‌اند. اقدامات سازمان تنظیم در سال ۱۳۹۷ در ایجاد مقررات برای لزوم تایید بسته‌های ترویجی و بعد در سال ۱۳۹۹ در جلوگیری از افزایش قیمت اپراتورها موجب وضعیت بحرانی فعلی شده است. در حالی که بسته‌هایی که در بین سقف و کف قیمت مصوب کمیسیون قرار دارند اصلا نباید نیازی به تاییدیه سازمان داشته باشند.
همچنین جعفری از دیگر مدیران همراه اول، افزایش قیمت اینترنت یا افزایش در سایر بخش‌ها، مجوز پرداخت هزینه‌ها به شکل مستقیم روی قبوض موبایل، استفاده از شارژینگ بیشتر برای فروش سرویس‌های محتوایی، معافیت اپراتورها در پرداخت حق السهم (یا کاهش درصد آن) و آزادی عمل بیشتر به اپراتورها برای ارائه بسته‌های متنوع داخلی و خارجی به ویژه دهک‌های کم برخوردار را پیشنهاد داد.
آزادی عمل اپراتور در ترکیب بسته‌های اینترنتی متناسب با قیمت
ساطعی از معاونان ایرانسل بیان داشت که عملکرد فعلی سازمان در رگولاتوری بسته‌های اینترنت و نوع تعرفه‌گذاری کاملا مخالف سیاست‌های رقابتی و خصوصی‌سازی است و باید مبتنی بر قانون اجازه داده نشود نهادهای بیرونی و غیرمسئول برای این حوزه تصمیم‌گیری کنند.
وی پیشنهاد داد در کوتاه مدت ایرانسل برای افزایش قیمت، حمایت از اقشار کم درآمد را با حفظ بسته‌های کم حجم فعلی ادامه خواهد داد. در کنار این با افزایش قیمت بسته‌های پرمصرف‌ها، بسته‌های تشویقی و تخفیفی در راستای رشد سهم ترافیک داخلی ارائه خواهد شد و با توسعه ۵G بسته‌های حجیم با ظرفیت جدید و قیمت مناسب ارائه می‌شود. در بلند مدت باید اختلاف معنادار بین قیمت اینترنت ثابت و سیار (جهت حمایت از توسعه فیبر نوری) و انتقال پرمصرف‌ها به بخش ثابت ایجاد شود.
آزادسازی تعرفه و افزایش هماهنگی اپراتورها راه حل بلند مدت مشکل قیمت‌گذاری است
یکسان‌سازی تعرفه داخلی و خارجی، آزادسازی بسته‌ها و افزایش نقش نظام صنفی در قیمت‌گذاری از جمله موارد مورد تاکید حاضرین جلسه بود. اسلامی از نظام صنفی رایانه‌ای بیان داشت اگر در بخش تلکام قیمت‌گذاری به صنف واگذار شود و خود صنف جهت هر گونه تغییر قیمت بین کیف و سقف مصوب، خود مسئولیت و تبعات آن را به عهده می‌گیرد. قطعا با آزادسازی بسته‌ها و ایجاد رقابت بین اپراتورها، محصولات با قیمت و کیفیت مناسب به دست مردم خواهد رسید. صیدی از مبین نت نیز در همین راستا شکل‌گیری یک حرکت صنفی منسجم را هم در این موضوع (تعرفه) و هم در موضوعات آتی حوزه تلکام یک راهکار اصولی برای هر تصمیم‌سازی دانست.
فیضی از فناپ تلکام بر یک پیشنهاد اصولی و بلند مدت تاکید داشت که مصوب شود تعرفه اینترنت متناسب با تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی (یا درصدی از آن) امکان افزایش داشته باشد. همچنین اپراتورها در بحث رسانه‌ای و در توجیه این موضوع برای مسئولین و دولت، باید موضوع انتفاع کشور، حاکمیت و خود دولت از محل این اصلاح را مؤکدا یادآوری کنند.
یکسان‌سازی قیمت ترافیک داخلی با قیمت اینترنت مورد تاکید بمانی پور مدیرعامل شرکت پیشگامان بود، چرا که سهم هزینه‌های دیگر در اپراتورها بیشتر از سهم ترافیک است و درآمد باید پاسخگوی آن هزینه‌ها هم باشد. میری از های وب به آزادسازی بسته‌های خدماتی اشاره نمود زیرا این امر در نهایت منجر به رقابت در بازار و افزایش کیفیت خدمات مورد نیاز مصرف کننده می‌شود. بیدآبادی مدیر صبانت در جهت افزایش سهم ترافیک ثابت به همراه، افزایش قیمت ۲۶% برای اینترنت بسیار ناچیز دانست و تاکید نمود اختلاف قیمت بین ثابت و سیار باید معنادار باشد.
در نهایت باید گفت که به صورت کلی اجماع و توافق نظری بر سر اینکه تعرفه خدمات اینترنتی نیاز به افزایش دارد بین ذی‌نفعان صورت گرفته است. هدف گروه طیف نیز از برگزاری این نشست جمع‌بندی نظرات و راه حل‌های صاحب نظران در جهت ارائه یک مدل پیشنهادی برای اصلاح سیاست تعرفه‌ای بود. در همین راستا نتایج این نشست در چهارمین رویداد هفته ایران دیجیتال از نهم تا یازدهم آبان ۱۴۰۲ که در بوستان گفتگو برگزار می‌گردد، ارائه می‌شود علاقه‌مندان و صاحب نظران می‌توانند جهت شرکت در این رویداد به وب سایت https://digitalweek.ir رجوع نمایند.
پویا ذکری